teorik notlamalar

TEORİK NOTLAR

Bir tarih yazımı “konu olarak belirlenen şeye” verilen önemle başlar. Tarihteki bir zaman aralığı, dönüm noktası olduğu düşünülen bir olay, tarihsel bir kişilik, bir toplum, bir sınıf, bir nesnenin tarihini yazmaya kalkan tarihçi, konusunu incelerken ona atfedilen önemlerle çalışmasına başlar. O döneme kadar yapılan çalışmalar, tarihçinin bağlı bulunduğu akademinin, ideolojinin ya da devletin o tarihe verdiği önem, tarihçinin entelektüel ilgisi bu önemi oluşturan yapıtaşlarından biri ya da birkaçı olabilir. Fakat yirminci yüzyıl tarihçiliğinde gelinen nokta her şeyiyle orda duran ve incelenmeyi bekleyen bir tarih kütlesi anlayışını yıkmış, tarihçinin rasyonel aklıyla yaptığı müdahaleleri çalışmanın neredeyse en önemli noktasına getirmiştir. Edward hallet carr’ın üzerinde durduğu tarihçi ve olguları sorunu tarih çalışmalarında önemli bir tartışma noktası olmuştur. Eğer bir tarihçi ABD Başkanlarının hayatlarını incelemek yerine ABD’deki köleleri inceliyorsa bu onun seçimidir. Ya da bir Osmanlı tarihçisi saray hayatını en ince noktasına kadar araştırmak yerine, gizli kapaklı kalmış, Osmanlı’daki eşcinselliği inceliyorsa da aynı şekilde tarihçinin seçimi burada önemlidir.

Önem konusuna tekrar dönersek; Türkiye sinema tarihini yazmaya kalkan bir tarihçinin de önüne benzer bir soru gelmektedir. ??? Sinema tarihçiliği konusunda büyük önem arz eden nijat özön türk sineması tarihi dünden bugüne (1896-1960) adlı kitabının önsözüne şöyle başlar: “bu kitabı okumak için ele alanlardan, sayfalarını karıştırmakla yetinenlerden ya da yalnızca kitapçı vitrinlerinde görenlerden çoğunun, ‘türk sineması’ adına gözleri iliştiği vakit, ‘böyle bir şey var mıymış?’ sorusunu akıllarından geçireceğini biliyorum; zira herhangi bir rastlantıyla, böyle bir kitabın hazırlandığını duyanlardan bu soruyu çok işittim. Üstelik bunların arasında, sinema çalışmalarına şu ya da bu yoldan emek vermiş olanlar da vardı.”

Şüphesiz ki 2010 türkiye’sinde Türkiye sinema tarihini yazmaya kalkan bir tarihçiye böyle bir tepki çok az gelecektir. Birçok eleştirmen, tarihçi, arşivci Türkiye sinemasına gereken önemi vermekte, nijat özön’ün deyimiyle türk sinemasının varlığını kabullenmektedir. Fakat nijat özön’ün iki paragraf sonra sorduğu soru hala tartışılmaktadır: “bugünkü şartlar altında, bugün elde bulunan belgelerle bir ‘türk sineması tarihi’ yazılabilir mi?”

Bugünün sinema tarihçisi muhakkak ki birçok farklı sorunla uğraşmaktadır. Çalışmam boyunca açıklamaya çalışacağım sorunlar muhakkak ki tek bir çözüme yaslanmayan sorular.

Bu çalışmada amacım şu ana kadar yazılan Türkiye sinema tarihi kitaplarını incelemek, dönemlendirme, metot, inceleme, araştırma sorunlarını ortaya koymaktır. Şüphesiz ki her çalışma eksiklikler taşımakta, bir tarafı boşlukta bırakmaktadır. Fakat her çalışma ‘büyük parça’da bir yere oturmakta ve belirli bir önem kazanmaktadır.

Film theory kitabından film tarihine dair teorik başlıklar:

Robert c. Allen ve douglas gomery film history: theory and practise kitaplarına “film tarihi nedir?” diye başlarlar. Türkiye sinema tarihine dair çalışmalarda bu soru ne ölçülerde soruluyor ve nasıl cevaplanıyor bir köşede dursun. Aynı kitapta film tarihinin iki tanımı olduğu söyleniyor. Birincisi genelde film diye tanımladığımız fenomenin incelenmesi ve ikincisi, belirli bir perspektif ve amaçla film incelemesidir. Tabi ki perspektifin ve amaçların tarihsel olması kaydıyla. Film çalışmalarının bir dalı olarak film tarihinde tarihçinin yapmaya çalıştığı şöyle açıklanmıştır: “film tarihçisi kökenlerinden itibaren sinemanın değişimlerini açıklamaya ve aynı zamanda değişime direnen yönleri açıklamaya çalışır.”

Allen ve gomery çalışmalarında ABD film tarihi ağırlıkta olmak üzere film tarihçilerinin yaptıkları çalışmaları, kullandıkları metotları, tarihe ve filme bakış açılarını çözümlüyor.

Bu çalışmada türk sineması tarihi çalışmalarını inceleyeceğim. Kitapları hem kitapları teker teker inceleyip hem de geneli yansıtan bir tablo çizmeye çalışacağım.

Çalışmamı hem türkiye sinema tarihine dair çalışmalara uygun olduğu, hem de film history çalışmasında referans verildiği şekliyle dört parçaya ayırdım.

Birinci bölüm, kronoloji ve dökümantasyon çalışmalarına ayrıldı. Nicel ve nitel anlamda en büyük yeri kaplayan kronoloji, dökümantasyon ve malumat çalışmaları türkiye sinema tarihi yazımında önemli referans noktalarıdır. Başta nijat özön olmak üzere agah özgüç ve burçak evren’in çalışmaları bu kategoriye girmektedir.

İkinci bölüm endüstri üzerine. Türkiye sinema tarihinin tecimsel açıdan incelenmesinin hem sinema tarihimizi hem de bugünkü sinemamızı anlamak açısından önemli olduğunu düşünüyorum. “türk sinemasının endüstrileşmesi gerek” lafının dillerden düşmediği halde endüstri tarihimizin yazımındaki eksiklikleri, hataları ortaya koymak istiyorum.

Üçüncü bölüm ise estetik ve toplumsal tarihe ayrılacak. Nijat özön’in sınıflandırması, tür sineması, auteur, sineması, toplumsal etmenler, star sineması gibi temalar bu bölümün konusu olacak.

kitaplar listesi, kültigin

Merhaba herkese, iki haftadır bir gelişme olmuyordu projemde. Ama şimdi bayağı bir ilerleme kaydettim. Burada üzerine çalışacağım kitapların bir listesini bulacaksınız. İlk bölümde tamamlanmış bu liste, özellikle yeni yaklaşımlar dediğim son bölümde eksiklikler barındırıyor.
İkinci bölümde ise yaptığım daha çok teorik notlamalar. Ya da aslında çalışmamın giriş bölümü diyebilirim. Şimdi önümde halledemediğim birkaç nokta var. Onları da artık yarın konuşuruz.
Bu okuması aşırı sıkıcı yazılarımı umarım beğenirsiniz.

Kronoloji, Dökümantasyon, Belgeleme
Nijat Özön, Türk Sineması Kronolojisi 1895-1966, Bilgi Yayınevi
Agah Özgüç, Türk Film Yapımcıları Sözlüğü, Film Yapımcıları Derneği (FİYAP) yayını, dünya sinemasının 100. Yılı nedeniyle Kültür Bakanlığı ve Mimeray Ofset’in katkılarıyla basılmıştır.
Kitap Agah Özgüç tarafından yazılmıştır fakat araştırma aşamasına FİYAP yönetim kurulu üyeleri yapımcılar (Kadri Yurdatap, Şerif Gören, Sabahattin Çetin, Yılmaz Atadeniz, Necip Sarıca, Turgay Aksoy) katkı koymuşlardır.
Agah Özgüç’ün Yazdığı Kronolojik Türk Sinema Tarihi 1914-1988, Kültür ve turizm bakanlığı, güzel sanatlar genel müdürlüğü sinema dairesi başkanlığı tarafından yayımlanmış
Agah Özgüç, Türk Filmleri Sözlüğü, Sesam Yayınları,
Agah Özgüç, Türk Film Yönetmenleri Sözlüğü, Agora Yayınları
Burçak Evren, Türk Sineması / Turkish Cinema, 42. Altın Portakal Film Festivali Yayını
Burçak Evren, Türk Sinema Yönetmenleri Sözlüğü, 42. Antalya Altın Portakal Film Festivali Yayını

Endüstri
Nijat Özön, Türk Sineması Tarihi (Dünden Bugüne) 1896-1960, Antalya Kültür Sanat Vakfı Kültür Yayını
Giovanni Scognamillo, Türk Sinema Tarihi, Kabalcı Yayınevi
Ayşe şasa, Yeşilçam günlüğü, küre yayınları

Toplum, estetik
Nijat Özön, türk sineması tarihi
Alim Şerif Onaran, Türk Sineması, Kitle Yayıncılık
1940’lı yılların türk sineması, esin berktaş
Şükran Kuyucak esen, türk sinemasının kilometra taşları
Agah özgüç, türk sinemasının kadınları, agora yayınları



Yeni yaklaşımlar:
Türk film araştırmalarında yeni yönelimler dizisi

Başlangıç yılları
Türkiye sinema tarihi alanında yapılan çalışmaların ilki türkiye büyükelçiliği müsteşarı eugene hinkle tarafından abd dışişleri bakanlığına sunulmak için hazırlanmış bir yazıdır. ‘the motion picture in modern turkey’ adlı 01.08.1933 tarihli rapor türkiye’de o döneme kadarki sinemanın durumunu anlatmıştır. İlk sinema makinesinin türkiye’ye gelişinden, ilk sinema gösterimlerine, ithal edilen filmlerden, yerli yapımlara, yerli yapımların ideolojisinden, sinema salonlarının ticari potansiyeline kadar açıklamaktadır.
Sinema tarihçiliğimizde bu çalışmanın dışında referans verilen iki metin daha bulunmaktadır. Yerli film yapanlar cemiyeti’nin filmlerimiz adlı kitapta rakım çalapalanın yazdığı türkiye’de filmcilik başlıklı makalesi 1948 yılında basılmış olup daha çok yerli yapım şirketlerini anlatmıştır. Nurullah tilgen’in 1956 yılında basılan ve yazı dizisi halinde yayımlanan bugüne kadar filmciliğimiz metni rakım çalapala’nın metnine oranla daha ayrıntılıdır.

Örnek ve yalnız bir çalışma
Nijat özön’ün yazdığı 1895-1966 türk sineması kronolojisi (bilgi yayınevi) kitabı kronoloji ve dökümantasyon açısından türkiye sinema tarihçiliğindeönemli bir noktadadır. İlk baskısı 1968 yılında yayımlanan kitabın kronoloji bölümü (ikinci bölüm) şu alt bölümlere ayrılmaktadır:
Filimler
Eğilimler, özellikler
Oyuncular
Sinema olayları
Yabancı sinemalar
İç ve dış olaylar
Kitapta bunun dışında
Birinci bölüm: türk sinemasına toplu bir bakış
Üçüncü bölüm: yönetmenler (biyografi, filmografi)
Ekler: türkiye ve türkiye sinemasına dair istatistiki bilgiler.
Sinema içi-dışı, türkiye içi-dışı olaylarla karşılaştırmalı giden bir kronoloji çalışması olması nedeniyle anlamlı bir katkı olan özön’ün çalışması birçok eksiklik barındırmaktadır. Eksikliğin temel nedeni nijat özön’ün bu çalışmayı tek başına sırtlanmak zorunda olmasından kaynaklanmaktadır. Özön’ün arşiv taramalarıyla oluşturduğu bu çalışma zaten çok da büyük iddialar taşımamakta.

Özön’ün bu çalışmasının dışında yeni sinema başta olmak üzere birçok dergide türkiye sinema tarihi yıl yıl belgelenmektedir. Bundan sonraki bölümde açıklayacağım, kitap haline getirilmiş çalışmaların büyük bölümü de bu yıllarda oluşturulan listelere dayanmaktadır. Bu yıllar içinde kişisel arşivlerde biriken belgeler özellikle 80 sonrasında kitap haline getirilmiştir.

Gelişme yılları
80’li yılların sonlarına doğru başlayan kitaplaştırma çalışmaları kültür bakanlığı başta olmak üzere birçok kurumun desteğiyle önümüze serilmiştir.
Agah özgüç, giovanni scognamillo, burçak evren gibi arşivci yazarların biriktirdikleri kitaplaşmaya başlamıştır. Bu sölümde inceleyeceğim kitaplar agah özgüç ve burçak evren’in kitaplarıdır.
Bunların dışında yine büyük önem arz eden kitaplar ise şunlar:
Oğuz makal türk sinema tarihi dokuz eylül ünv. Yayınları 1991, sanırım yüksek lisans tezi
Bu bölüme dahil edeceğimiz yeni eserler ise şunlar:
Rekin teksoy’un türk sineması, kabalcı yayınevi
Türk sinema tarihi, fikret hakan
Bunların dışında çalışmalar devam ediyor. Sinematürk adlı internet sitesinin kaynak yaratma çabası önemli bir gelişme. Tam bu ödevi hazırlarken gördüğüm şu haber de geldi: http://www.bakiniz.com/turk-sinema-filmleri-ansiklopedisi-hazir/

Yeni yaklaşımlar: ???

türkiye sineması tarihi, çalışmamın omurgası

Türkiye sineması tarihi hakkında kitaplar

“Türkiye sineması tarihi yazılırken kullanılan dönemlendirme ve sınıflandırma metotları” diye özetleyebileceğim çalışmamda şu an kaynak tarama aşamasında bulunuyorum. Aslında bu Cuma kitaplardan çıkardığım notları sırasıyla yazıp önüme koymak (ve size göndermek) vardı, fakat kitapların içinde boğulduğum için yapamadım.

Kitapları inceledim, özellikle Can Hoca’nın verdiği Film History: Theory and Practise kitabı çok yardımcı oldu. Kitap sinema tarihi yazılırken kullanılan metotlar üzerine bir kaynak kitap. Yani tam da benim yapmak istediğim şey. Bu kitapta dünyadaki sinema tarihi çalışmaları üzerinden analizler yapılmış. Oradaki çalışmaları size özet geçmek istiyordum ama dediğim gibi yetişmedi.

Projemi dört aşamaya bölmeyi düşünüyorum. Türkiye sinema tarihi incelemesini

1. Kronoloji, dökümanasyon

2. Endüstri

3. Estetik

4. Yeni yaklaşımlar

Diye dört parçaya ayırmanın mantıklı olacağını düşünüyorum. Her ne kadar şimdiye kadar bahsettiğim çalışmalar karmaşık olsa da, bu tarz bir bölümlendirmenin yararlı olacağını düşündüm.

1. 1. Kronoloji çalışmalarında, nijat özön’ün (türk sineması kronolojisi), burçak evren’in (benzer isimli kitap) çalışmalarını inceleyeceğim. Dökümantasyonda, agah özgüç ve giovanni scognamillo’nu kitaplarına başvuracağım. Bunun dışında rakım çalapala’yla başlayan sinema tarihçiliği geleneğimizdeki beli uğrak noktalarına da değinmek istiyorum.

2. 2. Endüstri kısmında, tecimsel anlamda türk sinemasının seyrine bakmak istiyoum. Yine scognamillo’nun çalışmaları, ve bunun dışında yazılmış birçok eleştirel makalenin çalışmama katkı sağlayacağını umuyorum. “Türk sinemasının endüstrileşmesi gerek” lafının dillerden düşmediği bir dönemde, endüstri üzeirne edilen kelamların incelenmesi gerek.

3. 3. Estetik kısmı doğal olarak en uzunu olacak. Nijat özön’in sınıflandırması, tür sineması, auteur sineması, toplumsal etmenler, star sineması gibi temalar bu bölümün konusu olacak.

4. 4.Özellikle 90 sonrası akademisyenlerin de işe el atmasıyla yükselen sinema yazınının geçirdiği değişim öne çıkacak bu bölümde.

Pazartesi gününe, daha detaylı, kitaptan notlarla hazırlanmış bir çalışmayla karşınıza geleceğim.

Kültigin'in proposal'ı

Kültigin Kağan Akbulut
Türkiye sinema tarihi yazılırken kullanılan metotların incelenmesi ve eleştirisi



Bu çalışmanın amacı Türkiye sinema tarihi incelenirken uygulanan metot çalışmalarını kapsayıcı ve eleştirel bir gözle incelemektir. Bu çalışmada belirli bir ağırlığı olan, sinema tarihi alanında yeni ufuklar açan, sonraki çalışmalar için emsal teşkil eden sinema tarihi inceleme metotları analiz edilecektir.
Türkiye sinemasının ilk filmi kabul edilen Fuat Uzkınay’ın kameraya aldığı Ayestefanos’taki Rus Abidesi’nin Yıkılışı adlı günümüze kalmış kopyası bulunmayan dökümenter filmin çekiliş tarihi 14 Kasım 1914 yılından bu yana 96 yıl geçmiştir. Her ne kadar tarihsel açıdan önemi belli bir yere kadar olsa da, 25-50-100 gibi yuvarlak sayılar araştırmacılar, gazeteciler ya da sadece meraklılar için önem taşımaktadır. Bu çalışma, yüzüncü yılına yaklaşan Türkiye sinemasına belirli bir bakış atma ihtiyacından doğdu. Sinema çalışmalarımda, yaşadığım toprakları anlama çabasının bir sonucu olarak Türkiye sinemasına ve dolayısıyla Türkiye sinema tarihine ilgim son dönemde yoğunlaştı. Çalışmalarıma Türkiye sinema tarihi araştırılırken kullanılan metotları inceleyerek başlamak istedim. “Kullanılan metotların analizi” olarak açıklayabileceğim bu çalışma benim ileriki çalışmalarım için bir proposal niteliği taşımaktadır.
İnceleme planı da diyebileceğimiz metot tarihten, siyasetten, incelenen konunun yapısından, hatta coğrafi özelliklerden ayrı tutulamayacak, birkaç bilimci tarafından yıllar, hatta yüzyıllar önce kural olarak konulmuş hazır şema değildir. Metot belirli bir tarihsellik içerir. Artık neredeyse dogma/kural (artık ne dersiniz) olarak geçen, gerek günlük yaşantıda, gerekse akademik camiada referans dahi verilmeden kullanılan metotlar dahi dönemin tarihselliği içinde açıklanabilir. Yüzüncü yılına yaklaşan Türkiye sinemasının tarihi tekrar tekrar yazılırken “Nasıl bir metot?” sorusu her daim akıllarda olacak bir sorudur. Bu çalışma da bu yüzyıllık sinema ve sinema yazını alanını araştırma amacı gütmektedir.
Popüler sinema yazarlarından tutun, bir üniversitenin sinema kulübündeki öğrencilere, akademik camiaya kadar Türkiye sineması hakkında yazan neredeyse herkes bilinçsiz de olsa bir metoda bağlı kalmaktadır. “Ömer Lütfü Akad ile başlayan Sinemacılar Dönemi…” ya da “Muhsin Ertuğrul’un başı çektiği Tiyatrocular Dönemi…” gibi ibareler Türkiye sinemasında artık birçok sinemacı tarafından bir kural olarak kabul edilmiş gibi kullanılmaktadır. Benzer şekilde Hollywood’da Star Dönemi, Yeni Amerikan Sineması, Beş Büyük Yönetmen Dönemi gibi dönemlendirme çalışmaları vardır. Hakeza ulusal sinemalar için de sayısız dönemlendirme örneği vardır. Türkiye sineması tarihi yazılırken de önemli metotlar uygulanmaktadır. Nijat Özön Yeni Sinema Dergisi’nde (1966, Sayı 3, Türk Sineması Özel Sayısı) yazdığı Türkiye Sinemasına Eleştirmeli Bir Bakış makalesinde bugün dahi kullanılan Tiyatrocular-Geçiş-Sinemacılar-Karşıtlıklar Dönemi sınıflandırmasının temelini atmıştır. 2010 yılında ilk basımı yapılan Şükran Kuyucak Esen’in Türk Sinemasının Kilometre Taşları kitabında da Nijat Özön’ün sınıflandırılması kullanılmıştır. Artık birçoklarınca örnek model olarak kabul edilen bu sınıflandırma metodu birçok açıdan elimizi rahatlatsa da eksiklikler barındırmaktadır.
Bunun dışında kronolojik, türsel, auteur yönetmenler gibi birçok metot/sınıflandırma çalışmasıyla Türkiye sineması tarihi yazılmıştır. Hatta son yirmi yılda, sosyal bilimlerin dönüşümüyle beraber bambaşka metotlar da denenmektedir. Türk sinemasında yeni yönelimler konferanslarında kendine yer bulan bu yeni tarz çalışmalar da bu araştırmamın bir kısmını oluşturacaktır.


AYRINTILI PLAN
Tarih çalışmalarında metot önemli bir yer tutmaktadır. Belirli bir zaman dilimini anlamlı biçimde sınıflandırmak için verilen uğraş sinema tarihçiliğinde de kendini göstermektedir. Birçok ülkenin, coğrafyanın sinema tarihçisi elindekileri incelerken belirli tasnifler yapmaktadır. Tarihsel, siyasal, toplumsal olaylar bu dönemlendirmenin belirleyicileridir. Bu çalışmada emsal teşkil edebilecek metot örneklerini kısaca vermeye çalışacağım. Türkiye sinema tarihi yazılırken de hem dünyanın hem de ülkemizin konjonktürüne bağlı olarak belirli dönemlendirme metotları uygulanmaktadır.
Yeni Sinema Dergisinin 1966 yılında çıkan Türk Sineması Özel Sayısı’nda (Sayı 3) Türkiye sinemasının değerli araştırmacılarından Nijat Özön daha önce Türk Sineması Tarihi’nde bir nevi başlangıcını yaptığı metodoloji ve sınıflandırma çalışmasını tek bir makaleye çevirmiştir. “Bu yazının amacı, sinemamızın başlangıcından günümüze kadarki evrimini eleştirmeli bir yöntemle ele almak, bu evrimin ana çizgilerini vermek, evrimin neden şu ya da bu yöne oluşunu açıklamak, atılan olumlu ya da olumsuz adımları belirlemektir,” diyerek yazısına başlayan Nijat Özön makalesinde artık bir klasik olan dönemlendirmesini yapmıştır.
1914-1922 İlk Yıllar
1922-1939 Tiyatrocular Dönemi
1939-1950 Geçiş Dönemi
1950-1966 Sinemacılar Dönemi
Bugün birçok kişi bu sınıflandırmayı kullanmaktadır. Daha sonraki yıllarda hem Özön tarafından hem de başka araştırmacılar tarafından eklerle genişletilen bu tablo birçok açıdan araştırmacılara kolaylık sağlamaktadır. Böyle kalıcı bir şema hazırlayan Nijat Özön metodoloji çalışmasının geleceğini görmüş olacak ki makalesinin ikinci paragrafında şunları söylemektedir: “Her şeyden önce, sinemamızın bugüne kadar geçirdiği evrimin birbirinden az çok değişik özellikler taşıyan dönemlerini belirtmek, bu evrimin bir şemasını bundan sonra ele alınacak konularda sürekli göz önünde bulundurmak yararlı olur. Çünkü sinemamızın dönemleri, her dönemin özelliği ve süresi birçok gerçeği kendiliğinden aydınlatmaktadır.”
Nijat Özön’ü öngörüsünden ötürü kutlayabiliriz. Çünkü Marmara Üniversitesi’nde sinema dersleri veren akademisyen Şükran Kuyucak Esen 2010 yılında ilk basımı yapılan Türk Sinemasının Kilometre Taşları adlı kitabında da aynı şemayı kullanmaktadır. Bir nevi ders kitabı olarak hazırlanan bu kitap muhakkak ki ileriki yıllarda birçok sinema öğrencisinin başvuru kaynağı olacaktır. 1966 yılında yazılan bir şemanın 2010 yılında tekrar kullanılması şüphesiz ki dikkate değer bir olgu. Bu nedenle Nijat Özön’ün metodunun incelenmesi bu çalışmamın büyük bir kısmını oluşturacaktır.
Ne var ki, bu şema da eksiklikler içermektedir. Türkiye sinemasının büyük bir bölümünü kaplayan, hâlâ da tartışmalardan düşmeyen Yeşilçam sinemasını neredeyse saf dışı bırakmaktadır. Tür sineması dediğimiz niceliksel açıdan Türkiye sinema tarihinde büyük bir yer kaplayan komedi filmi, romantik film, aşk filmi (hatta kovboy filmi) vs. örnekleri Özön’ün bu şemasının dışına düşmektedir. Benzer şekilde Özön’ün çalışmasının toplumbilimsel odaklı olması, bazı eleştirmenlerin getirdiği “Türkiye sineması, Türkiye siyasetinden apayrı bir yolda ilerlemiştir,” teziyle de ters düşmektedir. Ortada böyle büyük bir boşluk varken Özön’ün çalışmasını her Türkiye sinema tarihi araştırmalarını açacak bir anahtar olarak görmek yanlış olacaktır.
Türkiye sineması tarihi yazılırken Nijat Özön’ün metodu kadar kapsayıcı bir metot şu ana kadar kullanılmadı. Ama Özön’ün kapsayamadığı alanlara dair birçok çalışma yapıldı. Agah Özgüç’ün yazdığı Türlerle Türk Sineması kitabı buna güzel bir örnektir. Türkiye sinemasına dahil birçok filmi çeşitli “tür” başlıkları altında inceleyen Agah Özgüç Yeşilçam döneminde güçlü bir hâl alan fakat özellikle “80 Sonrası” sinemada neredeyse unutulan tür geleneğine kapsamlı bir bakış sergilemektedir. Türkiye’deki tür sinemasını incelemek açısından önemli bir çalışma olan “Türlerle Türk Sineması” ne yazık ki kapsamlı bir bakışa izin vermemektedir. Bu da çalışmanın başarısızlığından daha çok tür sinemasının ülkemizde nicelik bakımından ağır fakat nitelik bakımından geride kalmasından kaynaklanmaktadır.
Burçak Evren Antalya Altın Portakal Yayınları için bir Kronolojik Türk Sineması kitabı hazırlamıştır. Önemli bir rehber kitabı işlevi gören kitabın içeriği sadece sinemadır. Kitap sinema dışındaki tarihsel olaylarla bir bağlantı kurmamaktadır. Kitabın bir diğer sorunlu yanı da, aslında “Türlerle Türk Sinemasında” olduğu gibi yazarın değil Türkiye sinemasının özelliklerinden kaynaklanmaktadır. Türkiye sineması büyük bir belgesizlik içindedir. Elimizdeki tarihsel veriler önemli ölçüde eksiklidir. Türkiye sineması üzerine çalışma yapan bir araştırmacı birçok önemli veriye ulaşamamaktadır. Bazı star oyuncular, bazı usta yönetmenler ne kadar filmde oynadıklarını, film çektiklerini dahi bilmemektedir. Böyle bir dökümantasyon eksikliği varken, bir kronoloji kitabı muhakkak ki eksikli olacaktır. Yine de Burçak Evren’in çalışması önümüze önemli bilgiler sermektedir.
Nijat Özön, Agah Özgüç, Burçak Evren gibi dökümanter/yazar diyebileceğimiz yaşları geçkin araştırmacılar uzun bir zaman zarfında Türkiye sinema tarihinde kilit rol oynadılar. Fakat özellikle ’90 sonrası dönemde ülkemizde önemli bir “yeni sosyal bilimci” kuşağı yetişmeye başladı. Sosyal bilimlerdeki dönüşüme paralel olarak Türkiye sinema tarihine dair yepyeni teoriler, okumalar, metotlar ortaya atıldı. “Türk Sinemasında Yeni Yönelimler Konferansları” ekseninde bir araya gelen bu araştırmalar çalışmamın son döneme dair olan kısmına önemli bir katkı sağlayacaktır.

ÇALIŞMA PLANI
KİTAPLAR:
Dönemlendirme, sınıflandırma metotları üzerine bir analiz olan bu çalışmada ele almam gereken kitaplar şunlar:
Nijat Özön: Türk Sineması Tarihi
Agah Özgüç: Türlerle Türk Sineması
Burçak Evren: Kronolojik Türk Sineması
Fikret Hakan: Türk Sineması Tarihi
Şükran Kuyucak Esen: Türlerle Türk Sineması
Türk Sinemasında Yeni Yönelimler panel kitapları
Genel olarak yararlanacağım bu kitaplar dışında Şükran Kuyucak Esen’le birebir görüşme yapmak istiyorum. Ele aldığım kitabında neden böyle bir tasnifi kullandığı ve bu konuda düşündükleri üzerine. Ayrıca şu an bir Türk sineması tarihi yazmakta olan Zahit Atam’a da görüşme talebim olacak. Çalışmasını siyasal ve ekonomik açıdan Türk sineması diye kurgulayan Zahit Atam’ın metot üzerine görüşlerini de çalışmama eklemek istiyorum.
Bunların yanında tarih ve metodoloji üzerine Edward Hallet Carr’ın Tarih Nedir çalışmasının da önemli bir referans kaynağı olacağını düşünüyorum.

Çalışma takvimi:
Ekim: Kitapların okunması, incelenmesi, üzerine tartışma süreci
Kasım ayı: Yazıya başlangıç. Sağlam bir outline çıkarıp önemli noktaların belirlenmesi. Kişilerle görüşmelerin yapılması. Onların görüşlerinin eklenmesi.
Aralık: Makaleye son halini verme aşaması, referanslar, pürüzlerin giderilmesi

Yayımlama:
Bu çalışmayı öncelikle Türk Sinemasında Yeni Yönelimler paneline sunmak istiyorum. Ardından sinema araştırmalı dergisi Sinecine’de ya da başka önerilecek bir dergide yayımlamak istiyorum.